21 stycznia 2021 roku Franciszek przyjął na audiencji kard. Marcello Semeraro, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Podczas audiencji papież upoważnił tę Kongregację do promulgowania 8 dekretów. Jeden z nich, o heroiczności cnót, dotyczy prof. Jérôme Lejeune, pierwszego prezesa Papieskiej Akademii Życia.
Jérôme Lejeune (1926-1994) odkrył w 1958 r. trisomię chromosmu 21, odpowiedzialną za zespół Downa. Mimo nacisków znacznej części środowiska lekarskiego przeciwstawiał się próbom wykorzystywania swego odkrycia jako argumentu za aborcją w przypadku wykrycia tej choroby u dzieci w łonie matki. Z jego inicjatywy powstało we Francji stowarzyszenie „Pozwólcie im żyć”, sprzeciwiające się legalizacji aborcji.
Pracował w jednym z największych szpitali dziecięcych na świecie – paryskim Hôpital Necker-Enfants malades. Cieszył się wielkim zaufaniem i przyjaźnią św. Jana Pawła II, który przyjął go po raz pierwszy na audiencji 13 maja 1981 r. krótko przed zamachem na placu św. Piotra, a w 1997 r. przebywając w Paryżu z okazji Światowego Dnia Młodzieży odwiedził jego grób. Na wieść o jego śmierci Jan Paweł II stwierdził, iż prof. Lejeune był wybitnym chrześcijaninem XX wieku, który stał się apostołem obrony ludzkiego życia.
W 1952 roku ożenił się z Dunką, Birthe Bringsted (zmarłą 6 maja 2020 roku w wieku 92 lat), z którą miał pięcioro dzieci.
Proces beatyfikacyjny rozpoczął się w 2007 r. 11 kwietnia 2012 roku zakończył się diecezjalny etap procesu beatyfikacyjnego, a następnie akta zostały przekazane do Rzymu. Do beatyfikacji pierwszego prezesa Papieskiej Akademii Pro Vita potrzebne będzie jeszcze stwierdzenie cudu za jego przyczyną.
Ordo Iuris przypomina, że pacjenci mają prawo do praktykowania swojej religii, w tym korzystania z posługi duchownych, w szczególności w sytuacji zagrożenia życia.
Obostrzenia związane ze stanem epidemii przeszkodziły wielu pacjentom w swobodnym korzystaniu z opieki duszpasterskiej. W ostatnich miesiącach Instytut Ordo Iuris podejmował interwencje w przypadku utrudniania chorym realizowania ich prawa do posługi kapelana. W związku ze zgłoszeniami ze strony pacjentów i ich rodzin oraz personelu medycznego i duchownych, Instytut przygotował poradnik dotyczący posługi duszpasterzy służby zdrowia w czasie epidemii. Prawnicy przypominają, że chory zawsze ma prawo do bezpośredniego kontaktu z duchownym swojego wyznania, a wszelkie ograniczenia w tym względzie muszą być proporcjonalne do zagrożenia i mieć wyraźne umocowanie w ustawie.
Na przestrzeni 2020 roku Instytut Ordo Iuris kilkukrotnie informował o napływających informacjach o naruszaniu prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej w niektórych podmiotach leczniczych. Prawnicy podejmowali wówczas interwencje w placówkach, których dotyczyły zgłoszenia. W zależności od okoliczności, działania Instytutu polegały m.in. na udzieleniu wyjaśnień o aktualnym stanie prawnym lub przygotowaniu zgłaszającej się osoby do rozmowy z dyrekcją placówki. W uzasadnionych przypadkach prawnicy podejmowali kontakt z władzami podmiotów, aby wskazać na zgodne z prawem i proporcjonalne rozwiązanie problemu pogodzenia ochrony zdrowia pacjentów oraz ich prawa do opieki duszpasterskiej.
Instytut opublikował także analizę w sprawie prawnych uwarunkowań korzystania z prawa do opieki duszpasterskiej w czasie stanu epidemii. O praktykach naruszających prawa pacjenta Ordo Iuris informuje także Rzecznika Praw Pacjenta, który prowadzi własne postępowanie w zgłoszonych sprawach. Obok działań interwencyjnych, Instytut podejmował także działalność edukacyjną i informacyjną polegającą na prowadzeniu wykładów dla kapelanów służby zdrowia czy popularyzacji wiedzy o prawach pacjenta za pośrednictwem mediów.
Osoby korzystające z pomocy zgłaszały potrzebę przygotowania poradnika przybliżającego specyfikę pracy kapelana w podmiocie leczniczym, podstawy prawne regulujące tę działalność oraz prawa i obowiązki duszpasterza podczas pełnienia posługi. Prezentowana publikacja adresowana jest przede wszystkim do kapelanów służby zdrowia, jednak jej treść i struktura sprawia, że będzie ona użyteczną pomocą dla każdej osoby zainteresowanej aktualnym stanem prawnym dotyczącym posługi osób duchownych w podmiotach leczniczych.
Ordo Iuris przypomina, że pacjenci mają prawo do praktykowania swojej religii, w tym korzystania z posługi duchownych, w szczególności w sytuacji zagrożenia życia. Z kolei kościoły i związki wyznaniowe, w ramach realizowania swoich zadań, mogą prowadzić działalność religijną w szpitalach. Natomiast wszelkie ograniczenia w tym względzie są nieskuteczne, jeśli wprowadza się je przez akty rangi podustawowej lub wewnętrzne dokumenty szpitala.
„Oddajemy w ręce wszystkich zainteresowanych tematyką praw pacjenta poradnik prawny dotyczący zasad realizacji opieki duszpasterskiej. Ufamy, że publikacja ta przyczyni się także do wzrostu świadomości swoich praw wśród pacjentów, a pracownikom podmiotów leczniczych pomoże w skutecznej służbie na rzecz chorych i potrzebujących. Liczymy również, że ułatwi ona lepsze zrozumienie pracy kapelana, a samym duchownym dostarczy odpowiedniej wiedzy prawnej, która okaże się przydatna w ich codziennej pracy” – zaznaczył Łukasz Bernaciński, Zastępca Dyrektora Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.
Poradnik dla kapelanów oraz analiza nt. prawnych uwarunkowań korzystania z prawa do opieki duszpasterskiej w czasie stanu epidemii dostępne są na stronie internetowej ordoiuris.p
zdjęcie pochodzi z tygodnika katolickiego „Niedziela”, autorstwa Karola Porwicha
Duszpasterzy Służby Zdrowia, kapelanów, duchownych zainteresowanych tematem zapraszamy do udziału w webinarium organizowanym w ramach programu „Bądź przy mnie”, w środę 27 stycznia 2021 r., między 19.30 a 21.00.
Webinarium jest realizowane przez Polskie Towarzystwo Opieki Duchowej w Medycynie, we współpracy z zespołem Konferencji Episkopatu Polski, ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia i Polską Radę Ekumeniczną. Celem jest wsparcie kapelanów w realizacji podpory 2: „Podnieś mnie na duchu”, ogólnopolskiego programu wsparcia społecznego i duchowego, dla chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19: „Bądź przy mnie”.
Jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście (Mt 23, 8). Relacja zaufania u podstaw opieki nad chorymi
Drodzy Bracia i Siostry!
Obchody XXIX Światowego Dnia Chorego, które odbędą się 11 lutego 2021 r., we wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Lourdes, to odpowiedni moment, by zwrócić szczególną uwagę na chorych i na tych, którzy się nimi opiekują, zarówno w miejscach przeznaczonych na ich pielęgnację, jak i na łonie rodziny czy wspólnot. Nasze myśli kierujemy w szczególności do tych, którzy na całym świecie cierpią z powodu skutków pandemii koronawirusa. Wszystkim, zwłaszcza najuboższym i usuniętym na margines wyrażam moją duchową bliskość, zapewniając o trosce i miłości Kościoła.
1. Temat tego dnia czerpie inspirację z fragmentu Ewangelii, w którym Jezus krytykuje obłudę tych, którzy mówią, ale nie czynią (por. Mt 23, 1-12). Kiedy wiara sprowadza się do pustej retoryki, nie angażując się w historię i potrzeby drugiego, wówczas brakuje spójności między wyznawaną wiarą a prawdziwym życiem. Jest to poważne zagrożenie. Dlatego Jezus używa mocnych wyrażeń, aby ostrzec przed niebezpieczeństwem popadnięcia w bałwochwalstwo samego siebie i stwierdza: „Jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście” (w. 8).
Krytyka, którą Jezus kieruje do tych, którzy „mówią, a nie czynią” (w. 3) jest zbawienna zawsze i dla wszystkich, ponieważ nikt nie jest odporny na zło obłudy, zło bardzo poważne, które uniemożliwia nam rozwój jako dzieci jedynego Ojca, powołane do życia powszechnym braterstwem.
Wobec sytuacji potrzeby brata i siostry, Jezus przedstawia wzór zachowania całkowicie przeciwny obłudzie. Proponuje, by zatrzymać się, wysłuchać, nawiązać bezpośrednią i osobistą relację z drugim człowiekiem, poczuć dla niego czy dla niej empatię i wzruszenie, zaangażować się w jego cierpienie do tego stopnia, by zatroszczyć się o niego w posłudze (por. Łk 10, 30-35).
2. Doświadczenie choroby sprawia, że odczuwamy naszą bezradność, a jednocześnie wrodzoną potrzebę drugiego człowieka. Jeszcze wyraźniejszym staje się fakt, iż jesteśmy stworzeniem i w sposób oczywisty odczuwamy naszą zależność od Boga. Gdy jesteśmy chorzy, niepewność, strach a niekiedy przerażenie przenikają bowiem nasze umysły i serca. Znajdujemy się w sytuacji bezsilności, ponieważ nasze zdrowie nie zależy od naszych zdolności ani od naszego „zatroskania” (por. Mt 6, 27).
Choroba narzuca pytanie o sens, które w wierze skierowane jest do Boga: pytanie, które szuka nowego znaczenia i nowego kierunku dla egzystencji, a które niekiedy nie od razu może znaleźć odpowiedź. W tych żmudnych poszukiwaniach nie zawsze są w stanie nam pomóc przyjaciele i krewni.
Symboliczna pod tym względem jest biblijna postać Hioba. Jego żona i przyjaciele nie potrafią towarzyszyć mu w nieszczęściu, wręcz przeciwnie, oskarżają go, potęgując jego samotność i zagubienie. Hiob wpada w stan opuszczenia i niezrozumienia. Ale właśnie poprzez tę skrajną kruchość, odrzucając wszelką obłudę i obierając drogę szczerości wobec Boga i wobec innych, sprawia, że jego uporczywe wołanie dociera do Boga, który w końcu odpowiada, otwierając przed nim nową perspektywę. Potwierdza, że jego cierpienie nie jest naganą ani karą, nie jest też stanem oddalenia od Boga ani oznaką Jego obojętności. Zatem z poranionego i uzdrowionego serca Hioba wypływa ta tętniąca życiem i wzruszająca wypowiedź, skierowana do Pana: „Dotąd Cię znałem ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem” (42, 5).
3. Choroba ma zawsze oblicze, i to nie tylko jedno: ma oblicze każdego chorego i każdej chorej, także tych osób, które czują się lekceważone, wykluczone, ofiar niesprawiedliwości społecznej, która odmawia im praw podstawowych (por. Fratelli tutti, 22). Obecna pandemia ujawniła wiele nieprawidłowości w systemach opieki zdrowotnej oraz braki w zakresie pomocy udzielanej chorym. Osoby starsze, najsłabsze i najbardziej bezbronne nie zawsze mają zapewniony dostęp do opieki i nie zawsze odbywa się to w sposób sprawiedliwy. Zależy to od decyzji politycznych, sposobu zarządzania zasobami i zaangażowania osób zajmujących odpowiedzialne stanowiska. Inwestowanie środków w leczenie i opiekę nad chorymi jest priorytetem związanym z zasadą, że zdrowie jest podstawowym dobrem wspólnym. Jednocześnie pandemia uwydatniła poświęcenie i wielkoduszność pracowników służby zdrowia, wolontariuszy, pracowników i pracownic, księży, zakonników i zakonnic, którzy dzięki profesjonalizmowi, ofiarności, poczuciu odpowiedzialności i miłości bliźniego pomagali, pielęgnowali, pocieszali i służyli wielu osobom chorym i ich rodzinom. To milcząca rzesza mężczyzn i kobiet, którzy postanowili spojrzeć na te oblicza, troszcząc się o rany pacjentów, których odczuwali jako bliskich z racji wspólnej przynależności do rodziny ludzkiej.
Bliskość jest tak naprawdę cennym balsamem, który daje wsparcie i pocieszenie tym, którzy cierpią w chorobie. Jako chrześcijanie, przeżywamy bliskość jako wyraz miłości Jezusa Chrystusa, Dobrego Samarytanina, który ze współczuciem stał się bliskim każdego człowieka zranionego przez grzech. Zjednoczeni z Nim przez działanie Ducha Świętego jesteśmy powołani, by być miłosierni jak Ojciec i miłować zwłaszcza naszych braci chorych, słabych i cierpiących (por. J 13, 34-35). Przeżywamy tę bliskość nie tyko osobiście, ale także w formie wspólnotowej. Braterska miłość w Chrystusie rodzi bowiem wspólnotę, która potrafi leczyć, która nikogo nie opuszcza, która włącza i przyjmuje przede wszystkim najsłabszych.
W związku z tym chciałbym przypomnieć o znaczeniu solidarności braterskiej, która wyraża się konkretnie w służbie i może przybierać różne formy, które wszystkie są ukierunkowane na wspieranie naszego bliźniego. „Służenie oznacza troszczenie się o osoby słabe w naszych rodzinach, w naszym społeczeństwie, w naszym narodzie” (Homilia na placu Rewolucji w Hawanie, 20 września 2015 r.: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10 (376)/2015, s. 23). W tym zaangażowaniu każdy jest w stanie „zostawić na boku swoje dążenia, oczekiwania, swoje pragnienia bycia wszechmocnym w obliczu konkretnego spojrzenia najsłabszych. […] Służba zawsze patrzy w twarz brata, dotyka jego ciała, czuje jego bliskość, a nawet w pewnych przypadkach «znosi» ją i zabiega o rozwój brata. Dlatego służba nigdy nie jest ideologiczna, ponieważ nie służy się ideom, ale służy się osobom” (por. tamże).
4. Dla dobrej terapii decydujące znaczenie ma aspekt relacyjny, dzięki któremu można mieć podejście całościowe do chorego. Docenianie tego aspektu pomaga również lekarzom, pielęgniarkom, specjalistom i wolontariuszom, aby otoczyć opieką osoby cierpiące, aby im towarzyszyć w procesie uzdrowienia, dzięki relacji międzyosobowej, opartej na zaufaniu (por. Nowa Karta Pracowników Służby Zdrowia [2016], 4). Chodzi zatem o ustanowienie paktu między osobami potrzebującymi opieki a tymi, którzy się nimi opiekują; paktu opartego na wzajemnym zaufaniu i szacunku, szczerości i dyspozycyjności, aby przezwyciężyć wszelkie bariery obronne, umieścić w centrum godność chorego, chronić profesjonalizm pracowników służby zdrowia i utrzymywać dobre relacje z rodzinami pacjentów.
To właśnie ta relacja z osobą chorą znajduje niewyczerpane źródło motywacji i mocy w miłości Chrystusa, jak pokazuje tysiącletnie świadectwo mężczyzn i kobiet, którzy stali się świętymi służąc chorym. Z tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa wypływa bowiem ta miłość, która potrafi nadać pełen sens zarówno sytuacji pacjenta, jak i tego, kto się o niego troszczy. Zaświadcza o tym wielokrotnie Ewangelia, ukazując, że uzdrowienia dokonane przez Jezusa nigdy nie są gestami magicznymi, lecz zawsze są owocem spotkania, relacji międzyosobowej, w której dar Boży, ofiarowany przez Jezusa, odpowiada na wiarę osoby, która go przyjmuje, co podsumowują słowa, które Jezus często powtarza: „twoja wiara cię ocaliła”.
5. Drodzy bracia i siostry, przykazanie miłości, które Jezus pozostawił swoim uczniom, znajduje konkretną realizację także w relacji z chorymi. Społeczeństwo jest bardziej ludzkie, jeśli potrafi bardziej zatroszczyć się o swoich słabych i cierpiących członków, a zdoła czynić to skutecznie będąc ożywione miłością braterską. Dążmy do tego celu i sprawmy, aby nikt nie został pozostawiony sam sobie, aby nikt nie czuł się wykluczony lub opuszczony.
Powierzam wszystkich chorych, pracowników służby zdrowia i tych, którzy troszczą się o cierpiących, Maryi, Matce Miłosierdzia i Uzdrowieniu Chorych. Niech z Groty w Lourdes i z Jej niezliczonych sanktuariów na całym świecie wspiera naszą wiarę i naszą nadzieję, i pomaga nam troszczyć się o siebie nawzajem z bratnią miłością. Wszystkim i każdemu z was z serca udzielam mojego błogosławieństwa.
Rzym, u św. Jana na Lateranie, dnia 20 grudnia 2020 r., w IV Niedzielę Adwentu.